KANAMALARDA İLK YARDIM

    

      Kanama: Kanamalar, kanın herhangi bir nedenle damar dışına çıkması olarak tanımlanmaktadırlar. Özellikle bazı kanamalarda hızla müdahale edilmez ise kan kaybına bağlı şok ve ölümler görülmektedir. Bu nedenle kanamalarda ilk yardım  uygulanması çok  önemlidir.

Kanamaların Sınıflandırılması

Kanamalar kanın aktığı yere göre sınıflandırılmak gerektiğinde kanamaları 3 şekilde sınıflandırmak mümkündür.

• Dış kanama: Dışarıdan göz ile görülebilen kanamalardır
• İç kanama: Vücudun dışına doğru kanamanın olmadığı ancak vücudun içine doğru olan kanamalardır.
• Doğal deliklerden olan kanamalar: Burun, ağız kulak, makat gibi doğal deliklerden gelen kanamalardır.

Kanamaları kanayan damara göre sınıflandırmak istersek 3 sınıfa ayırabiliriz.

• Atardamar kanamaları: Ayık kırmızı renkte kesik kesik fışkıran (kalp atımı ile senkronize) kanamalardır. Bu kanamalar kısa sürece çok ciddi kan kaybına neden olabilecek kanamalardır. Atardamar kanamaları ilk yardım uygulamasının hızla yapılması gereken kanamalardır.

• Toplardamar kanamaları: Koyu kırmızı renkte sızıntı yada yayılma şeklinde olan kanamalardır. Büyük toplardamarların kanamalarında ciddi kan kayıpları görülmektedir. Bu kanamalarda ilk yardım uygulamaları atardamar kanamalarında olduğu kadar önemlidir.
• Kılcal damar kanamaları: Hayati tehdit edecek durum oluşturmayan kabarcıklar şeklinde olan kanamalardır. Kısa süre sonra kendiliğinden durma eğilimi gösterirler.

Kanamalarda kanamanın ciddiyetini belirleyen birkaç önemli nokta vardır. Kanamanın cinsi (atardamar, toplardamar veya kılcal damar kanaması) kanamanın hızına ve yaralanan kişinini fiziki özelliklerine göre değişmektedir. Yetişkin bir insan vücudunda yaklaşık 4,5-5 litre kan olduğu düşünülürse, 1 – 1,5 litre seviyelerindeki kan kaybı ciddi sağlık problemlerine neden olabilir.

Kanamalarda ilk yardım

Kanamalarda ilk yardım uygulamaları kanama aktığı yere göre değişiklik göstermektedir.

Dış Kanamalarda İlk Yardım

Öncelikle kendi ve hastanın güvenliğini sağlayın. Hastanın Bilinç durumu ve ABC değerlendirmesi (havayolu açıklığı, solunum ve dolaşımın değerlendirilmesi) yapılmalıdır.

Vakit kaybetmeden 112 arayın yada etrafta sizden başka birileri varsa 112 yi aramasını söyleyin.

Kanamalarda ilk müdahale direkt bası yöntemi kullanılarak kanayan yere basınç uygulamak olmalıdır. Temiz bir bez parçası katlanarak kanayan yerin üzerine konularak baskı uygulanmalıdır. Bu uygulama ile kanama kontrol altına alınamaz ise bu bez kaldırılmadan üzerine bir bez daha konularak baskı sağlanmalı, sonrasında bir sargı bezi veya üçgen bandaj kullanılarak yara üzerine bandaj uygulanmalıdır.

Kanayan yer, bir kol bacak gibi bir uzuv ise kanayan uzuv kalp seviyesinden yukarı kaldırılarak bu bölgeye gelen kan akımı yavaşlatılmaya çalışılmalıdır.

Vücutta atardamarların daha yüzeyden geçtiği noktalar bulunmaktadır. Bu noktalar basınç noktaları olarak adlandırılır. Bu noktalara basınç uygulayarak özellikle atardamar kanamalarında kanama miktarı azaltılmaya çalışılmalıdır.

Vücutta baskı uygulanacak noktalar nelerdir?

Atardamar kanamalarında kan basınç ile fışkırır tarzda olur. Bu nedenle, kısa zamanda çok kan kaybedilir. Bu tür kanamalarda asıl yapılması gereken, kanayan yer üzerine veya kanayan yere yakın olan bir üst atardamar bölgesine baskı uygulanmasıdır. Vücutta bu amaç için belirlenmiş baskı noktaları şunlardır:

1-Boyun : Boyun atardamarı (şah damarı) baskı yeri
2-Köprücük kemiği üzeri : Kol atardamarı baskı yeri
3-Koltukaltı : Kol atardamarı baskı yeri
4-Kolun üst bölümü : Kol atardamarı baskı yeri
5-Kasık : Bacak atardamarı baskı yeri
6-Uyluk : Bacak atardamarı baskı yeri

Yukarıdaki yöntemler ile kana durdurulamaz ise, birden fazla yaralı var ise, veya uzuvlarda (el, kol ayak gibi) kopma var ise son çare olarak turnike uygulaması yapılabilir. Turnike uygulaması yapılırken aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir.

• Turnikeler tek kemik olan yerlere yani üst kol ve uyluk kısmına uygulanmalıdır.
• Turnike uygulanırken 4-5 cm genişliğinde kumaş parçalar kullanılmalıdır.
• Turnike uygulama saati mutlaka hastanın üzerine görülebilecek bir yere not edilmelidir.
• Turnike her 15-20 dk. bir  gevçetilerek tekrar sıkılmalıdır.
• Kopan uzuv en geç 6 saatlik sürede hasta/yaralı ile hastaneye ulaştırılmalıdır.

Hastanın üzeri örtülerek sıcak kalması sağlanmalıdır. Eğer hastanın herhangi bir uzvunda kopma var ise kopan uzuv temiz bir poşet içerine konularak poşetin ağzı su geçirmeyecek şekilde sıkıca kapatılmalıdır. Sonra bu poset içinde su ve buz içeren başka bir torbaya konularak bunun da ağzı kapatılmalıdır. Kopan uzuv bu şekilde hasta ile birlikte hastaneye nakledilmelidir.

İç Kanamalarda İlk Yardım

Öncelikle kendi ve hastanın güvenliğini sağlayın. Hastanın Bilinç durumu ve ABC değerlendirmesi (havayolu açıklığı, solunum ve dolaşımın değerlendirilmesi) yapılmalıdır.

Vakit kaybetmeden 112 arayın yada etrafta sizden başka birileri varsa 112 yi aramasını söyleyin. Dış kanama var uygun yöntemler ile dış kanamaya müdahale edin.

Hastanın üstünü örterek ısı kaybını engelleyin. Hastanın ayaklarını 25-30 cm kaldırarak hastayı şok pozisyonuna getirin.

Hastayaveya yaralıya ağızdan hiçbir gıda veya içecek  vermeyin. Olası kırıkları atelleyerek hastanın hareketini kısıtlayın.

Burun kanamasında ilk yardım.

Burun kanaması, burun delikleri içindeki damarların yırtılması sonucu olur.

Damar yırtılmasının çeşitli sebepleri olabilir. Burun karıştırılması, buruna yabancı cisim sokulması, buruna gelen bir darbe, burnun bir yere çarpılması gibi sebepler burun kanamasına yol açabilir. Kış aylarında grip veya nezle gibi rahatsızlıklar esnasında burun damarları daha hassas hale geldiğinden kolayca çatlayabilir.

Burun kanaması kişiyi korkutur. Kan görmek istemeyen kişiler burun kanaması sonucu kendilerini kötü hissedebilir, hatta baygınlık geçirebilir.

Burun kanaması durumunda neler yapılmalıdır.  Burnu kanayan kişi bir yere oturtulur.

Önüne kanın akabileceği bir küçük bir leğen konabilir ve baş öne doğru eğilir.

Burnu kanayan kişi yetişkin ise iki parmağıyla burun deliklerinin üzerine bastırması söylenir. Çocuk ise baş ve işaret parmakları ile burun delikleri üzerine bastırılır. Bu süre içinde ağızdan nefes alınır.

Baş arka tarafa doğru yaslanmamalıdır. Çünkü bu durumda burundan akan kan yutulabilir. Bu da kusmaya sebep olur.

Buruna ne kadar süre bastırılmalıdır?

Bastırma süresi 10 dakika kadar olmalıdır. Bu esnada burnu kanayan kişi ağızdan soluk alıp vermeli, öksürmemeye, yutkunmamaya çalışmalıdır. Çünkü bu yapılanlar kan pıhtılaşmasını engelleyebilir.

On dakika kadar sonra burun deliklerine yapılan baskı ortadan kaldırılır. Eğer kanama devam ediyorsa bir 10 dakika daha baskı uygulanır. Ancak ikinci 10 dakikadan sonra kanama hala devam ediyorsa burnu kanayan kişi hastaneye götürülmelidir.

Kulak kanamalarında ilk yardım

• Hasta veya yaralı sakinleştirilir, endişeleri giderilir,
• Kanama hafif ise kulaklar temiz bir bezle temizlenir,
• Kanama ciddi ise, kulağı tıkamadan temiz bezlerle kapatılır,
• Bilinci yerindeyse hareket ettirmeden sırt üstü yatırılıp, bilinçsiz ise kanayan kulak üzerine yan yatırılır,
• Kulak kanaması, anüs, kan kusma, üreme organlarından gelen kanamalarda hasta veya yaralı kanama örnekleri ile hastaneye sevk edilmelidir.